การบูรณาการกิจกรรมการพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ

เจ้าของความรู้ นางอมรา วงศ์ศรีรัตน์
ตำแหน่ง  นักวิชาการพัฒนาชุมชนชำนาญการ
สังกัด    สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเมืองฉะเชิงเทรา
เบอร์โทรศัพท์   089-7542866
สถานที่ : อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา

เนื้อหา...บ้านวังอ้ายเนื้อ หมู่ที่ 6 ตำบลบางแก้ว อำเภอเมืองฯ จังหวัดฉะเชิงเทรา.ซึ่งมีลักษณะเป็นชุมชนพื้นที่เกษตรกรรม มีประฃากร..614..คน จำนวน..169..หลังคาเรือน ภายใต้การนำของกำนันทองใบ พวงมาลัยทอง และกลุ่มแกนนำขับเคลื่อน ซึ่งเป็นผู้นำชุมชนในหมู่บ้าน รวม  30 คน ได้ร่วมกันกำหนดกิจกรรมตามแนวพระราชดำริวิถีพอเพียงเชิงบูรณาการ โดยเน้นการประสานสนับสนุนจากส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง เน้นผลเชิงคุณภาพที่มีการขยายผลสู่กิจกรรมอื่นๆที่ชุมชนมีศักยภาพและความพร้อมอย่างต่อเนื่อง อันประกอบด้วย  2 กิจกรรมหลักตามแนวทางที่เป็นกระบวนงานที่กรมการพัฒนาชุมชนกำหนด ดังนี้

1. การสร้างทีมงานบูรณาการเพื่อเชื่อมโยงงานและกิจกรรมภายในหมู่บ้าน...พัฒนากรดำเนินการส่งเสริมให้เกิดกระบวนการเรียนรู้จากกลุ่มผู้นำชุมชนเป็นเบื้องแรก ทั้งนี้เพื่อสร้างทีมงานบูรณาการ โดยเน้นผู้นำกลุ่มกิจกรรมหลักที่มีอยู่ก่อน อาทิ ผู้นำชุมชน  กรรมการหมู่บ้าน ผู้นำกลุ่มอาชีพ  ผู้นำองค์กรสตรี อสม. อาสาพัฒนาชุมชน วิธีการขับเคลื่อนสำคัญคือ การจัดเวทีแลกเปลี่ยนรู้ ให้หันมาวิเคราะห์ตนเองและชุมชน รวมถึงวิเคราะห์กิจกรรมที่เป็นอยู่ว่ามีลักษณะเชิงบูรณาการเกี่ยวพันกันหรือไม่ แล้วนำไปสู่การสร้างและกำหนดแนวทางพัฒนาปรับปรุงสู่แนวทางตามวิถีพอเพียงต้นแบบเฃิงบูรณาการอย่างจริงจัง ในทุกวิถีการดำรงชีวิต กำหนดให้มีการนำสิ่งที่ทำไปแล้วมาทบทวนแก้ไขปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง 
2. การบูรณาการโดยกิจกรรมที่สนับสนุนส่งเสริมจากภายนอก...เป็นการนำกิจกรรมของหมู่บ้านตามข้อ 1 ไปสู่การให้รับรู้เพื่อขอการสนับสนุนส่งเสริมจากภาคีพัฒนา รวมถึงเครือข่ายอื่นๆจากภายนอก โดยเฉพาะส่วนราชการและภาคเอกชนที่เกี่ยวข้อง รวมถึงหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบอื่นๆ ที่มีบทบาทในฐานะศูนย์เรียนรู้ หน่วยที่เกี่ยวข้องเหล่านี้ จะได้รับเชิญให้เข้ามาช่วยสนับสนุนแนะนำกระบวนการขับเคลื่อนที่เหมาะสมกับหมู่บ้านอย่างจริงจังเป็นรูปธรรม หรืออาจนำกิจกรรมอื่นๆ(อาทิ กองทุนแม่ของแผ่นดิน) มาผสมผสานต่อยอดกับกิจกรรมบูรณาการนี้อย่างเหมาะสม

อนึ่ง ทั้ง 2 กิจกรรมหลักดังกล่าว จะอยู่บนพื้นฐานสำคัญ 3 ประการ คือ

1. สอดคล้องกับแนวทางแผนพัฒนาหมู่บ้านหรือชุมชน
2. ทุกกระบวนกิจกรรมจะต้องเน้นการมีส่วนร่วมเต็มรูปแบบของประชาชนในชุมชน
3. ผลเชิงคุณภาพที่เกิดขึ้นต้องสนองตอบต่อประชาชนในหมู่บ้านไม่ใช่สนองตอบต่อสมาชิกกลุ่มกิจกรรมเท่านั้น

บันทึกองค์ความรู้ (Knowledge)
การบูรณาการกิจกรรมการพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ที่นำเสนอนี้ สามารถบันทึกเป็นองค์ความรู้ ว่าเป็นกระบวนการขับเคลื่อนที่จะต้องประกอบด้วยเกณฑ์การปฏิบัติที่สำคัญ 2 ส่วน คือ หลักการบูรณาการงานภายในชุมชน ซึ่งมีการสร้างและพัฒนาศักยภาพทีมงานในหมู่บ้าน/ฃุมชน  และหลักการบูรณณาการเพื่อเชื่อมโยงจากหน่วยอื่นภายนอกชุมชน โดยทั้ง 2 กระบวนกิจกรรมนี้ จะต้องประสานเชื่อโยงและเอื้ออำนวยต่อกันในทุกมิติอย่างครบถ้วนต่อเนื่อง ทั้งนี้ภายใต้หลักการมีส่วนร่วมของชุมชนอย่างเข้มข้นในทุกมิติ มีกระบวนการตรวจสอบประเมินผล เพื่อปรับปรุงแก้ไขและพัฒนาตลอดระยะเวลาในทุกกระบวนกิจกรรมทันที

แก่นความรู้ (Core competency)

1. ความรู้ความเข้าใจอย่างแตกฉาน และความทุ่มเทเอาจริงเอาจังของกลุ่มแกนนำขับเคลื่อน ยังเป็นเงื่อนไขสำคัญแรกของความสำเร็จในการบูรณาการกิจกรรมตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง 
2. การขับเคลื่อนกระบวนกิจกรรมแบบมีส่วนร่วมอย่างจริงจังในทุกมิติทุกกระบวนกิจกรรมเป็นหัวใจสำคัญของประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการบูรณาการกิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ 
3. การส่งเสริมศักยภาพการเรียนรู้การบูรณาการกิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง จะต้องเน้นให้ประชาชนในหมู่บ้านเห็นผลเชิงคุณภาพที่เกิดขึ้นในชีวิตจริงมากกว่าผลเชิงปริมาณ ( ของกิจกรรม )

กลยุทธ์ในการขับเคลื่อน

1. กระบวนการจัดทำแผนขับเคลื่อนต้องเน้นให้เป็นกระบวนการกำหนดแผนชีวิตร่วมกันอย่างจริงจังทั่วถึงของตนเอง ครอบครัว และชุมชน ในลักษณะ”เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้” ภายใต้การสร้างความตระหนักเห็นปัญหาจากข้อมูลชุมชนที่ไกล้ตัวที่สุดที่ชาวบ้านเผชิญอยู่ ไม่ใช่อาศัยเพียงฐานข้อมูลที่เป็นทางการที่จัดเก็บไว้แล้วเป็นประจำเท่านั้น 
2. การขับเคลื่อนจะต้องสามารถแลเห็นกิจกรรมอื่นๆทั้งหมดที่เกี่ยวข้อง แล้วนำมาสู้เวทีเรียนรู้ เพื่อวิเคราะห์เชื่อมโยงกับกิจกรรมการบูรณาการที่จะเกิดขึ้นให้สอดคล้องอย่างเหมาะสม อาทิกิจกรรมสนับสนุนกิจกรรมทางเลือกด้านอาชีพขยายผลโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ  กิจกรรมการศึกษาดูงาน  กิจกรรมการเรียนรู้ตนเอง เป็นต้น

กฎระเบียบ แนวคิด และทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง

1. ปรัชญา หลัก และกรรมวิธีการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง 
2. หลักปรัชญาการพัฒนาชุมชน 
3. หลักและแนวคิดการสร้างและพัฒนาทีมงาน 
4. การวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) 
5. กระบวนการจัดการเรียนรู้ภายหลังการปฏิบัติ (After action review :AAR)