กองทุนกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรสองคลองร่วมใจ

ข้อมูลพื้นฐานทั่วไปของหมู่บ้าน
บ้านคลองขุดใหม่ ตั้งอยู่ในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลสองคลอง อำเภอบางปะกง พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบลุ่มริมฝั่งน้ำจืดเหมาะแก่การประกอบอาชีพเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ มีจำนวนครัวเรือน 276 ครัวเรือน ประชาชนส่วนใหญ่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเป็นอาชีพหลัก รองลงมาคือรับจ้างและค้าขายเล็กๆ น้อยๆ

ข้อมูลกองทุนกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรสองคลองร่วมใจ
กองทุนกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรสองคลองร่วมใจ หมู่ 8 ตั้งขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ.2536 มีสมาชิกเริ่มแรกจำนวน 40 คน แต่เดิมทางกลุ่มไม่มีการออมเงินแต่รวมกลุ่มเพื่อรวมตัวกันประกอบอาชีพของกลุ่มแม่บ้าน แต่เมื่อประมาณ ปี พ.ศ.2545 ทางคณะกรรมการเห็นว่าควรมีการตั้งเป็นเงินออมด้วย ก็เลยมีการออมเงินกันตั้งแต่นั้น ซึ่งเมื่อ ปี พ.ศ.2545 มีเงินออมของกลุ่มเพียงแค่ 2,000 บาท แต่ปัจจุบันมีสมาชิกจำนวน 96 คน เงินทุนหมุนเวียนประมาณ 700,000 บาท ตั้งแต่ดำเนินงานกลุ่มฯ ตลอดระยะเวลา 18 ปี กลุ่มไม่มีปัญหาหนี้ค้างชำระ หรือหนี้เสียแต่อย่างใด การบริหารงานในรูปคณะกรรมการซึ่งได้รับการเลือกตั้งจากสมาชิกกลุ่ม จำนวน 8 คน ประชุมทุกวันที่ 1 ของทุกเดือนและเป็นวันเปิดรับเงินออมและเงินกู้ รวมไปทั้งชำระเงินกู้และดอกเบี้ยของสมาชิกด้วย

เงื่อนไขการเก็บเงินออม
1. เก็บเงินทุกวันที่ 1 ของทุกเดือน ตั้งแต่เวลา 10.00 น. – 12.00 น.
2. ถ้าไม่ส่งเงินตรงเวลา ต้องถูกปรับเงินหุ้นละ 10 บาท
3. ระยะเวลาการเก็บเงินออมกองทุนกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรสองคลองร่วมใจ มีกำหนด 3 ปี
4. ผู้ที่ฝากเงินออมต้องไม่เกินคนละ 5 หุ้นต่อเดือน (หุ้นละ 100 บาท)
5. เงินหุ้นถ้าเหลือจากการกู้ยืมให้ผู้รับผิดชอบนำเงินไปฝากธนาคาร

เงื่อนไขการกู้ยืมเงิน
1. ผู้ที่จะกู้ยืมเงินต้องมากู้ด้วยตนเอง พร้อมผู้ค้ำประกัน 2 คน ณ สถานที่ฝากเงิน
2. กู้เงินทุกวันที่ 1 ของทุกเดือน เวลา 12.00 น.
3. ให้ผู้กู้นำเงินต้นพร้อมดอกเบี้ยมาส่งให้ตรงตามเวลาทุกเดือน
4. ถ้าผู้กู้เงินไม่นำเงินกู้และดอกเบี้ยมาส่งคืน ผู้ค้ำประกันจะต้องรับผิดชอบในวงเงินจำนวนนั้น
5. ผู้ที่ฝากเงิน ตั้งแต่ 3 หุ้นขึ้นไปกู้เงินได้ไม่เกิน จำนวน 20,000 บาท
6. ผู้ที่ฝากเงินหุ้น 1 – 2 หุ้น กู้ได้ไม่เกิน จำนวน 10,000 บาท

ในส่วนของคณะกรรมการบริหารกลุ่มฯนั้น มีคุณสมบัติที่สำคัญ ดังนี้
1. มีความซื่อสัตย์สุจริต โปร่งใส ตรวจสอบได้
2. มีความเสียสละและความรับผิดชอบ
3. บริหารงานด้วยความเป็นธรรม
4. ไม่เห็นแก่พวกพ้องยอมรับความคิดเห็นของสมาชิก
5. เปิดโอกาสให้สมาชิกแสดงความคิดเห็นด้วยความจริงใจ
6. ไม่มีประวัติเสียเกี่ยวกับการเงิน

จุดแข็ง
1. การจัดตั้งกลุ่มมีความชัดเจน
2. คณะกรรมการได้รับความไว้วางใจจากสมาชิก
3. สมาชิกกลุ่มมีความสามัคคี มีความรับผิดชอบ
4. สมาชิกมีความเข้าใจเกี่ยวกับการออม
5. คณะกรรมการมีความรับผิดชอบและบริหารงานด้วยความโปร่งใส
6. ไม่มีปัญหาหนี้เสียหรือหนี้ค้างชำระ

จุดอ่อน
1. หาคนเป็นกรรมการยาก
2. กรรมการขาดทักษะเกี่ยวกับการทำบัญชี

โอกาส
1. หน่วยงานภาครัฐให้การสนับสนุนดูแล

ปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมให้การดำเนินงานประสบความสำเร็จ
ปัจจัยที่ส่งเสริมให้การดำเนินงานประสบผลสำเร็จคือ การพบปะพูดคุยกันอย่างสม่ำเสมอผ่านการประชุมทุกวันที่ 1 ของเดือน ในวันนี้จะเป็นวันที่คณะกรรมการฯ และสมาชิกฯ ได้มีโอกาสสื่อสารแลกเปลี่ยนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน เป็นการเปิดโอกาสให้สมาชิกได้แสดงความคิดเห็นและเสนอแนะเกี่ยวกับการดำเนินงาน รวมถึงได้พูดคุยถึงปัญหาอุปสรรคในการดำเนินงานในจุดต่างๆ เพื่อหาทางออกของปัญหาร่วมกันด้วย

จากคำบอกเล่าของนางสุนีย์ สุวรรณวิสูตร ประธานกลุ่มฯ บอกว่า ตั้งแต่ตั้งกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรสองคลองร่วมใจหมู่ 8 ขึ้นมา ย่างเข้าสู่ปีที่ 18 ก็มีการประชุมในวันที่ 1 ทุกเดือนและในวันนี้ก็จะมีการรับฝากเงินสัจจะด้วย การปฏิบัติเช่นนี้อย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ ทำให้สมาชิกและกรรมการสามารถจัดเตรียมตัวเองให้มีความพร้อม เพราะเราจะไม่มีการเลื่อน ไม่ว่าจะเป็นวันเสาร์ อาทิตย์หรือวันหยุดราชการอื่น ๆ ที่ทำอย่างนี้ก็เพื่อสร้างวินัยและการตรงต่อเวลาให้กับสมาชิกและกรรมการด้วย และในวันที่ 1 ก็จะมีการประชุมสมาชิกแต่ไม่มีพิธีการอะไรมาก เป็นไปในลักษณะพบปะพูดคุยแบบญาติพี่น้อง เปิดโอกาสให้สมาชิกแสดงความคิดเห็น ซักถามข้อข้องในรวมทั้งข้อเสนอแนะต่าง ๆ แก่กรรมการ ตลอดจนเปิดโอกาสให้คณะกรรมการได้ชี้แจงปัญหาอุปสรรคในการดำเนินงาน หรือการปฏิบัติต่าง ๆ ชี้แจงผลการดำเนินงาน แก่สมาชิกเพื่อรับทราบด้วย

ในการบริหารกลุ่มฯนั้น มีการแบ่งหน้าที่และมอบหมายหน้าที่ของคณะกรรมการอย่างชัดเจน และกรรมการทุกคนก็ทำหน้าที่ของตัวเอง ไม่มีการก้าวก่ายหน้าที่กันโดยที่มิได้ร้องขอ ซึ่งการแบ่งหน้าที่อย่างชัดเจนและกรรมการทุกคนก็มีหน้าที่และมีความรับผิดชอบงานในหน้าที่ของตัวเอง จึงทำให้การดำเนินงานของกลุ่มไม่มีปัญหาในการดำเนินงาน

การปฏิบัติเช่นนี้มาอย่างต่อเนื่อง จึงทำให้การดำเนินงานของกลุ่ม สามารถยืนหยัดมาได้จนถึงวันนี้ และด้วยการปฏิบัติเช่นนี้ยังได้หล่อหลอมให้เกิดความรักความผูกพันให้มีต่องานที่ทำ และรู้สึกผูกพันต่อกันและกัน เมื่อใครพบปัญหาอุปสรรคใด ก็ได้พบปะพูดคุยให้กำลังใจกัน จนในวันนี้ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของพวกตนไปแล้ว และหากตนไม่สามารถมาร่วมกิจกรรมในวันนี้ได้ก็จะมอบให้คณะกรรมการอื่นของกลุ่มมาทำกิจกรรมนี้แทน ทำให้การดำเนินงานของกลุ่มไม่เกิดปัญหาอุปสรรค

เมื่อถามว่า การปฏิบัติเช่นนี้ เป็นข้อตกลงจากระเบียบการดำเนินของกลุ่มตั้งแต่แรกหรือไม่ ประธานกลุ่มบอกว่า จะว่าใช่ก็ใช่ จะว่าไม่ใช่ก็ไม่ใช่ เนื่องจากระเบียบกำหนดค่าการฝากเงินสัจจะนั้นจะฝากทุกวันที่ 1 ของเดือน แต่มิได้ระบุว่าให้มีการประชุมสมาชิกด้วย แต่ที่กลุ่มดำเนินงานมานั้น เพราะว่าในเมื่อสมาชิกมาฝากเงินแล้ว ก็ถือโอกาสพูดคุยชี้แจงเรื่องต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับกลุ่มฯ และเปิดโอกาสรับฟังปัญหาต่าง ๆ ของสมาชิก สมาชิกก็ไม่ต้องเสียเวลาในการทำงานหลายครั้ง และเปิดโอกาสให้หน่วยราชการต่าง ๆ เข้าร่วมประชุมและชี้แจงข้อราชการต่าง ๆ ได้อีกด้วยได้ประโยชน์ทุกฝ่าย

นางสุนีย์ สุวรรณวิสูตร บอกว่า ตนเป็นประธานกลุ่มฯ สาเหตุที่เป็นประธานกลุ่ม ก็ได้รับการขอร้องแกมบังคับจากสมาชิกให้ดำรงตำแหน่งประธาน คนแรก ประโยคที่พูดแล้วประทับใจมากคือ “ถึงจะไม่เต็มใจเป็น แต่เต็มใจทำ”

วาระการดำรงตำแหน่งของคณะกรรมการ ได้กำหนดไว้คราวละ 2 ปี เมื่อครบกำหนด 2 ปีจะมีการประชุมใหญ่สามัญประจำปีเพื่อเลือกคณะกรรมการชุดใหม่ แต่จากการดำเนินงานของกลุ่มมา 18 ปี พบว่า เมื่อมีการประชุมคัดเลือกคณะกรรมการทุกครั้ง นางสุนีย์ เล่าว่า ตนและคณะกรรมการชุดเก่า จะได้รับเลือกให้เป็นกรรมการต่ออยู่เสมอ จึงทำให้ตนดำรงตำแหน่งประธานกลุ่มฯ อย่างต่อเนื่องมาจนถึงวันนี้

ข้อคิดที่ได้จากการถอดบทเรียน
จากการดำเนินการถอดบทเรียนในครั้งนี้ ผู้ถอดบทเรียนได้เรียนรู้จากการดำเนินงานของกองทุนกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรสองคลองร่วมใจ หมู่ 8 ดังนี้

1. การได้มาของคณะกรรมการ คณะกรรมการจะต้องเป็นคนที่มีความเต็มใจในการทำงาน มีความรับผิดชอบ และมีความซื่อสัตย์สุจริต และที่สำคัญต้องได้รับความไว้วางใจและการยอมรับจากประชาชนในหมู่บ้าน รวมทั้งเป็นบุคคลที่มีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดีมีความสามารถในการประสานงานทั้งกับคนในหมู่บ้านและหน่วยงานอื่น ๆ

2. กระบวนการก่อเกิดของกิจกรรม พบว่า ความตั้งใจจริงในการสนับสนุนการดำเนินงานและจุดยืนอันหนักแน่นของเจ้าหน้าที่ผู้มีบทบาทสนับสนุน มีความสำคัญต่อการก่อเกิดของกิจกรรมเป็นอย่างมาก แม้ผู้นำชุมชนจะมีศักยภาพภายในแฝงเร้นอยู่แค่ไหน แต่ก็ยังต้องการการสนับสนุนและการยอมรับรวมทั้งได้รับโอกาสในการแสดงความสมารถและศักยภาพที่มีนั้นออกมา โดยการกระตุ้นจากเจ้าหน้าที่ ดังนั้น หากจะสนับสนุนการดำเนินงานในรูปกลุ่มให้มีประสิทธิภาพ ต้องเปิดโอกาสให้สมาชิกแสดงความคิดเห็นอย่างเต็มที่ เจ้าหน้าที่ต้องไม่ปิดกั้นความคิด

3. การมีส่วนร่วมของสมาชิก การดำเนินงานของกลุ่มฯ จะสำเร็จได้นั้น ปัจจัยหลักคือ สมาชิก คณะกรรมการจะต้องเปิดโอกาสให้สมาชิกได้มีส่วนร่วมในกิจกรรมของกลุ่มอย่างเต็มที่ ทั้งในเรื่องการแสดงความคิดเห็น ร่วมในการกำหนดระเบียบข้อตกลงต่าง ๆ รวมทั้งมีส่วนร่วมในการตัดสินใจเกี่ยวกับการดำเนินงานของกลุ่มและการแก้ปัญหาต่าง ๆ ของกลุ่มอย่างเต็มที่

4. การทำงานมาอย่างต่อเนื่องของคณะกรรมการบริหารกลุ่มฯ ผู้นำชุมชนที่ทำงานด้วยความเสียสละในชุมชนนั้น พวกเขาไม่ได้ทำเพื่อผลตอบแทนที่เป็นตัวเงินเสมอไป แต่คุณค่าของกิจกรรมที่พวกเขาทำที่มีต่อมวลสมาชิกต่างหาก คือแรงผลักดันสำคัญที่มีผลต่อการทุ่มเททำงานของพวกเขา และพบว่าผลตอบแทนสุดท้ายที่พวกเขาได้รับนั้น มีคุณค่าที่ไม่สามารถตีค่าเป็นเงินทองได้นั่นก็คือ ความภาคภูมิใจ ความสุขใจ ความอิ่มเอมใจ ที่พวกเขาสามารถสัมผัสได้ด้วยตัวเอง ดังนั้น ในการส่งเสริม สนับสนุนการทำงานในพื้นที่ บางครั้งจึงไม่ควรนำค่าตอบแทนที่เป็นเงินมาเป็นตัวตั้งเสมอไป แต่ควรหาคุณค่าที่พวกเขาจะได้รับจากการดำเนินกิจกรรมนั้นให้พบแล้วจึงส่งเสริมสนับสนุนให้พวกเขาได้มีโอกาสแสดงออกถึงศักยภาพภายในที่พวกเขามีเป็นสิ่งสำคัญยิ่งกว่า

นางสาวตรีชฎา อินคาคร
นักวิชาการพัฒนาชุมชนปฏิบัติการ
สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอบางปะกง