3 สิ่งที่ต้องมีในหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ

เจ้าของความรู้  สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอราชสาส์น

โทรศัพท์ 038-591103

วันที่บันทึก  วันที่ 25 พฤษภาคม 2558

แก้ไขปัญหา  การดำเนินงานหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ

มีคำถามอยู่บ่อยๆ ว่าหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบของกรมการพัฒนาชุมชนนั้น ต่างจากหมู่บ้านทั่วไปตรงไหน และจะทำอย่างไร สำหรับสำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอราชสาส์น เราเคยมีประสบการณ์ทำมาแล้ว ตั้งแต่ปี พ.ศ.2553 – ปัจจุบัน ความแตกต่างของหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบกับหมู่บ้านทั่วไปมีอยู่ 3 ประการ คือ

1. ศูนย์เรียนรู้ชุมชน หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ต้องมีศูนย์เรียนรู้ชุมชน หมู่บ้านทั่วไปอาจมีหรือไม่มีก็ได้ ศูนย์เรียนรู้ชุมชนเป็นสถานที่จัดกิจกรรมการเรียนรู้ของคนในชุมชน จะเป็นศาลากลางของหมู่บ้านหรือสถานที่อื่นที่ชาวบ้านเลือกก็ได้ ข้อสำคัญ คือ ต้องมีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เป็นประจำ เช่น การเรียนรู้เรื่องสุขภาพอนามัย การประกอบอาชีพ สังคมและครอบครัว การวางแผนและการบริหารจัดการชุมชน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หรือการเรียนรู้เรื่องเกี่ยวกับประชาธิปไตย เป็นต้น โดยอาจกำหนดวันที่จัดกิจกรรมให้ตรงกับวันประชุมประจำเดือนของหมู่บ้าน แล้วสอดแทรกกิจกรรมการเรียนรู้เข้าไป ประมาณ 30 – 40 นาที ก็จะได้ผลดีมาก เป็นการให้ความรู้กับชาวบ้านทีละเล็กทีละน้อย ไม่เหนื่อยหรือเครียดจนเกินไป
2. แหล่งเรียนรู้หรือจุดเรียนรู้ของชุมชน นอกจากมีศูนย์เรียนรู้ชุมชนแล้ว หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ต้องมีแหล่งเรียนรู้ชุมชนด้วย แหล่งเรียนรู้นี้ก็หาไม่ยาก ควรใช้กิจกรรมของหมู่บ้านเป็นหลักก่อน เช่น โรงสีชุมชน ที่ทำการกลุ่ม/องค์กรต่างๆ โรงผลิตปุ๋ยของชุมชน เป็นต้น แล้วก็ยังมีอีกวิธีหนึ่ง คือ ใช้วิธีสอบถามจากชาวบ้าน ถึงครัวเรือนต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในด้านต่างๆ ของชุมชน ซึ่งจะมีอยู่ทุกชุมชน ขอให้ถามให้ดี เช่น ครัวเรือนที่ทำสวนเกษตรผสมผสานหรือไร่นาสวนผสม ครัวเรือนที่ทำและใช้ปุ๋ยน้ำหมักต่างๆ ครัวเรือนที่ทำบัญชีครัวเรือน ครัวเรือนที่ทำน้ำส้มควันไม้ ครัวเรือนที่ทำกิจกรรมพลังงานทดแทน ครัวเรือนที่ทำกิจกรรมเกี่ยวกับการลดรายจ่าย เพิ่มรายได้ การออม แล้วประสบผลสำเร็จ สามารถเป็นแบบอย่างได้ ให้นำครัวเรือนเหล่านี้มาพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชน ให้ทำป้ายประชาสัมพันธ์ และบันทึกข้อมูลองค์ความรู้อย่างย่อๆ ของครัวเรือนไว้ที่ป้ายด้วย จากนั้นให้ซักซ้อมเจ้าของแหล่งเรียนรู้ให้เข้าใจว่าเขาคือผู้ให้การเรียนรู้ เวลาใครมาดูงาน ก็ให้เล่าไปตามปกติ ไม่ต้องเกร็ง เล่าอย่างที่ทำ ทำอย่างไร เล่าไปอย่างนั้น นึกว่าแลกเปลี่ยนความรู้กัน
3. วิทยากรประจำแหล่งเรียนรู้ชุมชน ความแตกต่างข้อนี้ จะทำให้เห็นชัดเจนว่าหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบนั้น แตกต่างกับหมู่บ้านทั่วไป วิทยากรประจำแหล่งเรียนรู้ชุมชน ต้องเป็นผู้ที่พูดเป็น ไม่ใช่พูดได้อย่างเดียว ต้องมีความกล้าในการพูดต่อหน้าที่ชุมชน พูดได้ตามวัตถุประสงค์ มีลูกเล่นลูกฮาบ้างพอสมควร ส่วนมากมักพบว่ามีแหล่งเรียนรู้ชุมชนมากพอสมควร แต่เราไม่สามารถหาวิทยากรประจำแหล่งเรียนรู้ได้ ปกติควรให้เจ้าของแหล่งเรียนรู้นั้นเป็นวิทยากรประจำฐาน แต่หลายคนก็พูดไม่เป็น ได้แต่ถามคำตอบคำ ถ้ากรณีอย่างนี้ ควรจะสอนเขาก่อนพูด บอกให้พูดเหมือนกับเล่าให้เพื่อนหรือญาติพี่น้องฟัง พูดไปตามลำดับที่เคยทำมา ถ้าติดขัด เจ้าหน้าที่ก็ควรชวนเขาพูดคุยไปเรื่อยๆ ไม่ตำหนิ ไม่ขัดคอ ออกนอกเรื่องบ้าง พอผ่อนคลายแล้วก็กลับมาคุยเรื่องเดิมใหม่ เมื่อแขกกลับไปแล้ว ควรจะเข้าไปคุยกับวิทยากรอีก แนะนำถึงข้อที่ควรปรับปรุงต่างๆ และให้กำลังใจเขา ให้พยายามต่อไป เมื่อมีประสบการณ์บ่อยๆ เขาจะเป็นวิทยากรที่ดีได้ในอนาคต

นี่เป็น 3 สิ่ง ที่ต้องมีในหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ คุณลองนำเอาไปทำดู เชื่อว่าจะทำให้คุณเห็นความแตกต่างระหว่างหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบกับหมู่บ้านทั่วไปได้เป็นอย่างดี

ขุมความรู้

                   1. พัฒนากร สามารถพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบให้แตกต่างจากหมู่บ้านทั่วไปได้ โดยดำเนินการให้มีศูนย์เรียนรู้ชุมชน แหล่งเรียนรู้ชุมชน และวิทยากรประจำแหล่งเรียนรู้ชุมชน

                   2. พัฒนากร สามารถสร้างแหล่งเรียนรู้ชุมชนได้ โดยนำกิจกรรมเด่นของหมู่บ้าน หรือครัวเรือนต้นแบบที่ประสบผลสำเร็จในหมู่บ้าน มาจัดกิจกรรมการเรียนรู้เป็นประจำ

                   3. พัฒนากร สามารถสร้างวิทยากรประจำแหล่งเรียนรู้ได้ โดยนำเจ้าของแหล่งเรียนรู้หรือผู้นำแหล่งเรียนรู้นั้น มาฝึกพูดบรรยายในที่ชุมชน และให้โอกาสในการฝึกพูดบ่อยๆ

แก่นความรู้

1. หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงจะสามารถเป็นต้นแบบได้ ก็ต่อเมื่อมีศูนย์เรียนรู้ชุมชน แหล่งเรียนรู้ชุมชน และวิทยากรประจำศูนย์เรียนรู้ชุมชน
2. ถ้ามีการนำกิจกรรมเด่นของหมู่บ้านหรือครัวเรือนที่ประสบผลสำเร็จในหมู่บ้านมาปรับปรุงการบริหารจัดการให้เป็นระบบ ก็จะสามารถสร้างเป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนได้
3. ถ้ามีการฝึกพูดในที่ชุมชนบ่อยๆ จะสามารถพัฒนาจากชาวบ้านธรรมดาเป็นวิทยากรผู้เชี่ยวชาญได้

แนวคิด ทฤษฏี กฎ ระเบียบ เอกสารที่เกี่ยวข้อง

1. คู่มือการดำเนินงานโครงการหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบปี 2555 ของกรมการพัฒนาชุมชน
2. เอกสารชุดความสุขชุมชน : Happy Package ปี 2556 ของกรมการพัฒนาชุมชน
3. แนวทางการดำเนินกิจกรรมตามยุทธศาสตร์กรมการพัฒนาชุมชน ปีงบประมาณ พ.ศ.2558