เทคนิคการแก้ไขปัญหาการมีส่วนร่วมของประชาชนในชุมชน “บ้านสกัดสี่สิบ”

สถานการณ์ที่ทำให้เราต้องไปศึกษา... บ้านสกัดสี่สิบ หมู่ที่ 17 ตำบลบางปะกง อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำการเกษตร เนื่องจากในพื้นที่หมู่บ้านและใกล้เคียงมีโรงงานอุตสาหกรรม จึงมีประชากรแฝงที่มาอาศัยเพื่อทำงานในโรงงาน ซึ่งมาจากต่างพื้นที่ทั้งต่างจังหวัดและต่างด้าว ทำให้การบริหารงานในชุมชน โดยเฉพาะผู้นำชุมชนต้องมีการเข้าถึง ความรู้สึกนึกคิด ทัศนคติ และวิถีชีวิตของชาวบ้านทุกฝ่าย เพื่อให้การพัฒนาหมู่บ้านเป็นไปด้วยความเรียบร้อย มีการปรับเปลี่ยนวิธีการทำงาน การพัฒนาหมู่บ้านให้สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบัน ทำให้มีความราบรื่น หากมีปัญหาก็สามารถแก้ไขได้ด้วยสันติวิธี

เหตุผลที่เลือกบ้านสกัดสี่สิบเป็นพื้นที่ศึกษา... เนื่องจากบ้านสกัดสี่สิบเป็นพื้นที่ที่มีโรงงานอุตสาหกรรมอยู่ในพื้นที่หมู่บ้าน ชาวบ้านมีการประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้างในโรงงานอุตสาหกรรม ประกอบกับประชาชนในพื้นที่มีทั้งคนดั้งเดิม ต่างถิ่น ต่างด้าว แต่ก็ปรากฏว่ากิจกรรมการพัฒนาหมู่บ้านได้รับความร่วมมืออย่างดียิ่งจากชาวบ้าน ไม่มีความขัดแย้งใดๆ เกิดขึ้น ระหว่างชาวบ้าน ผู้นำชุมชน โรงงาน และผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม เป็นหมู่บ้านที่เป็นต้นแบบการทำงานหลายอย่างและได้รับรางวัลดีเด่นระดับจังหวัด หลายอย่าง เช่น หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ปี 2555 หมู่บ้านปลอดยาเสพติดและอำเภอบางปะกงเสนอให้เป็นกองทุนแม่ดีเด่น ปี 2556 ได้รับรางวัลชนะเลิศอันดับ 1 ในการประกวดหมู่บ้านปลอดยุงลาย ได้รับโล่เกียรติคุณครอบครัวร่มเย็นจากสำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดฉะเชิงเทรา และผู้ใหญ่บ้านได้รับรางวัลผู้ใหญ่บ้านดีเด่น (แหนบทองคำ) ปี 2556 จึงเป็นเหตุผลที่ทำให้บ้านสกัดสี่สิบเป็นพื้นที่ที่น่าศึกษาเพื่อถอดบทเรียนไปใช้เป็นแบบอย่างให้กับหมู่บ้านอื่นๆ ที่มีสภาพสังคมที่คล้ายคลึงกัน

บริบทของบ้านสกัดสี่สิบ... บ้านสกัดสี่สิบ เดิมอยู่กับหมู่ที่ 14 ตำบล ตำบลบางปะกง แยกเป็นบ้านสกัดสี่สิบ หมู่ที่ 17 ตำบลบางปะกง เมื่อปี พ.ศ.2531 ที่ชาวบ้านเรียกชื่อหมู่บ้านว่า “สกัดสี่สิบ” เพราะในหมู่บ้านอยู่ห่างจากตำบลบางเกลือ 40 เส้น เมื่อทางราชการให้ตั้งชื่อหมู่บ้าน ผู้นำชุมชนในสมัยนั้นตั้งชื่อหมู่บ้านตามสภาพพื้นที่เรียกว่า “สกัดสี่สิบ” ชาวบ้านส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ

เทคนิคการทำงานของผู้นำชุมชน... ความสำเร็จของการพัฒนาชุมชนของบ้านสกัดสี่สิบเกิดจากการมีผู้นำชุมชนที่เข้มแข็ง ทำงานเป็นทีม โดยยึดหลักคิดในการทำงานเพื่อพัฒนาหมู่บ้าน ได้แก่

1. การรู้จักแบ่งการทำงานผู้นำชุมชน 1 คน ต่อ 20 ครอบครัว ในการส่งข่าวสารในการประชุม
2. มีการประชุมกันอย่างสม่ำเสมอทุกเดือน โดยการจัดประชุมในวันหยุด คือ วันอาทิตย์ที่ 2 ของเดือน เพื่อให้ชาวบ้านได้เข้าร่วมอย่างครบถ้วน และได้รับประโยชน์อย่างทั่วถึง
3. ผู้นำชุมชนที่เป็นแกนนำ แกนกลางในการประสานงานต้องมีทักษะ ความรู้ ความเข้าใจ ในครัวเรือนที่รับผิดชอบการประสาน
4. ผู้นำชุมชนต้องเป็นแบบอย่างที่ดี การมีภาวะผู้นำ และใช้ชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง

คำแนะนำสำหรับเจ้าหน้าที่ในการทำงานพื้นที่... ผู้นำชุมชนให้คำแนะนำไว้ว่า สำหรับเจ้าหน้าที่ที่เข้ามาทำงานในพื้นที่ ดังนี้

1. ต้องมีความรู้ ความเข้าใจในวิถีการดำรงชีวิตของประชาชนพื้นที่นั้น ๆ
2. ต้องรู้จักชุมชน และประชาชนในวิธีการทำงานของบุคคลนั้น ๆ
3. ให้เวลากับชุมชนตามความเหมาะสม

ปัจจัยความสำเร็จของหมู่บ้านในวันนี้...จากการถอดบทเรียนเราพบว่า สิ่งที่สำคัญต่อการพัฒนาหมู่บ้าน ดังนี้

1. การรู้จักตนเอง รู้จักชุมชน โดยการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของคนในหมู่บ้าน แบ่งความรับผิดชอบ เพื่อความสะดวกในการทำงานในทุก ๆ ด้าน
2. ยึดทางสายกลาง ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการดำรงชีวิตและการทำงานพัฒนาชุมชน
3. การรู้จักใช้คนตามวุฒิภาวะ ความรับผิดชอบ